Τρίτη 29 Μαρτίου 2016

Υπογραμμίσεις VI: Lewis Caroll

Η Αλίκη Στη Χώρα Των Θαυμάτων σφραγίστηκε μέσα μου από νωρίς όπως απεικονίστηκε στην κλασική ταινία της Disney (1951). Μας την είχε γράψει σε βιντεοκασέτα ο πατέρας μου, από τη γερμανική τηλεόραση, στα χρόνια που ήταν αποσπασμένος στο Αμβούργο. Για χρόνια τη βλέπαμε έτσι, στα γερμανικά, χωρίς να καταλαβαίνουμε τους διαλόγους - ακόμα δεν έχω δει την ταινία στα αγγλικά ή στα ελληνικά.

Το βιβλίο το διάβασα μόλις πέρυσι το καλοκαίρι. Παρότι η έκδοση περιείχε τα σκίτσα του Sir John Tenniel από την πρώτη βρετανική έκδοση, εγώ διαβάζοντας έφερνα και πάλι στον νου μου τις φιγούρες των καρτούν.

"Και σε τι χρησιμεύει άραγε", σκέφτηκε η Αλίκη, "ένα βιβλίο χωρίς ζωγραφιές και διαλόγους;"
-----
"Αναρωτιέμαι αν θα διασχίσω τη Γη! Πόσο αστείο θα 'ταν να βγω ανάμεσα σε ανθρώπους που θα περπατάνε ανάποδα, με το κεφάλι κάτω! Να βγω στους Αντίπατους [...]."
-----
"[...] Αχ, μακάρι να μπορούσα να 'μαι πτυσσόμενη σαν τηλεσκόπιο! Θαρρώ πως θα τα κατάφερνα, αρκεί μόνο να 'ξερα πώς θα κάνω την αρχή". Βλέπετε, είχαν συμβεί τόσα ασυνήθιστα πράγματα τελευταία, που η Αλίκη είχε αρχίσει να πιστεύει πως σχεδόν τίποτα δεν θα 'ταν πραγματικά ακατόρθωτο.
-----
Εντάξει, έγραφε "ΠΙΕΣ ΜΕ", αλλά η μικρή φρόνιμη Αλίκη δεν σκόπευε να κάνει τέτοιο πράγμα βιαστικά. "Όχι, θα κοιτάξω πρώτα", είπε, "να δω αν γράφει πουθενά "δηλητήριο" ή όχι."
-----
"Αλλά τώρα δεν ωφελεί", σκέφτηκε η καημένη η Αλίκη, "να καμώνομαι πως είμαι δύο πρόσωπα! Αφού αυτό που έμεινε από μένα δεν κάνει καλά καλά ούτε για ένα πρόσωπο άξιο λόγου!"
-----
[...] Κι ένιωσε μεγάλη έκπληξη βρίσκοντας πως παρέμενε στο ίδιο μέγεθος! Αυτό βέβαια συμβαίνει συνήθως όταν τρώει κανείς κέικ, αλλά η Αλίκη είχε συνηθίσει τόσο πολύ να της συμβαίνουν ασυνήθιστα πράγματα, που τώρα της φαινόταν πληκτικό και ανόητο να κυλά η ζωή με τον συνηθισμένο τρόπο.
-----
"Θεέ μου, Θεέ μου! Πόσο παράξενα είναι όλα σήμερα! Χθες ακόμα τα πράγματα πήγαιναν κανονικά, όπως συνήθως. Αναρωτιέμαι μήπως εγώ άλλαξα τη νύχτα. Για να το σκεφτώ: εγώ ήμουν αυτή που ξύπνησα το πρωί; Νομίζω, μάλλον θυμάμαι, πως ένιωσα λίγο διαφορετική. Αλλά αν δεν είμαι εγώ η ίδια. η επόμενη ερώτηση είναι ποια στο καλό είμαι. Αχ, αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα!"
-----
"[...] Εγώ θα κοιτάξω απλώς προς τα πάνω και θα πω: "Ποια είμαι λοιπόν; Πείτε μου πρώτα αυτό και μετά, αν μ' αρέσει το πρόσωπο που είμαι, ανεβαίνω· αν όχι, μένω εδώ μέχρι να γίνω κάποια άλλη", αλλά, αχ, Θεέ μου!" φώναξε η Αλίκη μ' ένα ξαφνικό ξέσπασμα δακρύων, "μακάρι να 'σκυβε κάποιος το κεφάλι του από ψηλά και να μου μιλούσε! Δεν αντέχω πια ολομόναχη εδώ πέρα!"
-----
"[...] Όταν διάβαζα παραμύθια, φανταζόμουν πως τέτοιου είδους πράγματα ποτέ δεν γίνονται και να τώρα που βρίσκομαι εγώ η ίδια μες στη μέση ενός παραμυθιού! Θα 'πρεπε να γραφτεί βιβλίο για μένα οπωσδήποτε! Όταν μεγαλώσω, θα γράψω ένα μοναχή μου, αλλά έχω κιόλας μεγαλώσει", πρόσθεσε λυπημένα. "Ή τουλάχιστον δεν υπάρχει χώρος εδώ  μέσα για να μεγαλώσω κι άλλο".
-----
"Θα μπορούσες, παρακαλώ, να μου πεις ποιο δρόμο πρέπει ν' ακολουθήσω για να φύγω από δω;"
"Εξαρτάται από το πού θέλεις να πας", είπε ο Γάτος.
"Δεν με νοιάζει και πολύ το πού..." είπε η Αλίκη.
"Τότε δεν έχει σημασία ποιο δρόμο θα πάρεις", είπε ο Γάτος.
"...αρκεί να φτάσω κάπου", πρόσθεσε η Αλίκη σαν εξήγηση.
"Ω, σίγουρα θα φτάσεις κάπου", είπε ο Γάτος, "αρκεί μόνο να περπατήσεις αρκετά."
Η Αλίκη κατάλαβε πως δεν μπορούσε να το αρνηθεί αυτό κι έτσι δοκίμασε να ρωτήσει κάτι άλλο:
"Τι είδους άνθρωποι ζουν εδώ γύρω;"
"Προς τα εκεί", είπε ο Γάτος κουνώντας ένα γύρο το δεξί του πόδι, "ζει ένας Καπελάς και προς τα εκεί", συνέχισε κουνώντας το άλλο του πόδι, "ζει ένας Μαρτιάτικος Λαγός. Μπορείς να επισκεφτείς όποιον θέλεις, κι οι δυο είναι τρελοί".
"Μα δεν θέλω να πάω σε τρελούς", παρατήρησε η Αλίκη.
"Α, αυτό δεν μπορείς να το αποφύγεις", είπε ο Γάτος. "Όλοι είμαστε τρελοί εδώ. Εγώ είμαι τρελός. Εσύ είσαι τρελή".
"Πώς το ξέρεις πως είμαι τρελή;" είπε η Αλίκη.
"Πρέπει να 'σαι", είπε ο Γάτος, "αλλιώς δεν θα 'χες έρθει εδώ".
-----
"Μπα!" είπε η Αλίκη. "Έχω δει πολλές φορές γάτα χωρίς χαμόγελο, αλλά ποτέ χαμόγελο χωρίς γάτα! Αυτό είναι το πιο παράξενο πράγμα που έχω δει στη ζωή μου!"
-----
"Αν γνώριζες το Χρόνο τόσο καλά όσο εγώ", είπε ο Καπελάς, "δεν θα μιλούσες έτσι γι' αυτόν".
"Δεν καταλαβαίνω τι εννοείς", είπε η Αλίκη.
"Και βέβαια δεν καταλαβαίνεις", είπε ο Καπελάς κουνώντας το κεφάλι του περιφρονητικά. "Τολμώ να πω μάλιστα πως ποτέ σου δεν έχεις μιλήσει στο Χρόνο!"
"Ίσως όχι", απάντησε προσεκτικά η Αλίκη. "Ξέρω όμως να κρατάω το Χρόνο όταν κάνω μάθημα μουσικής".
"Α χα! Αυτό είναι που φταίει!" είπε ο Καπελάς. "Ο Χρόνος δεν το ανέχεται να τον κρατάνε. Αν όμως διατηρούσες καλές σχέσεις μαζί του, τότε θα μπορούσες να κάνεις σχεδόν ό,τι θα 'θελες με το ρολόι. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε πως είναι εννέα η ώρα το πρωί - ώρα για ν' αρχίσεις τα μαθήματα. Λοιπόν, δεν θα 'χες παρά μόνο να του σφυρίξεις μια κουβέντα κι ο Χρόνος θα 'κανε το γύρο του ρολογιού ώσπου ν' ανοιγοκλείσεις τα μάτια. Μιάμιση, ώρα για φαγητό!"
-----
Το επιχείρημα του Δήμιου ήταν πως δεν μπορούσε να κόψει ένα κεφάλι χωρίς να υπάρχει κι ένα σώμα, για να το κόψει απ' αυτό. Δεν είχε ξανακάνει τέτοιο πράγμα ποτέ πριν και δεν θ' άρχιζε τώρα, σ' αυτή την ηλικία.
-----
"Όταν γίνω εγώ Δούκισσα" είπε μέσα της (χωρίς να το πολυελπίζει), "δεν θα 'χω καθόλου πιπέρι στην κουζίνα μου. Η σούπα γίνεται πολύ ωραία και χωρίς. Ίσως να 'ναι το πιπέρι που κάνει τους ανθρώπους ευέξαπτους", συνέχισε πολύ ευχαριστημένη που 'χε ανακαλύψει έναν νέου είδους κανόνα, "και το ξίδι που τους κάνει οξύθυμους και το χαμομήλι που τους κάνει πικρόχολους και... η ζάχαρη και τα παρόμοια που κάνουν τα παιδιά γλυκά. Μακάρι να το 'ξεραν αυτό οι άνθρωποι, τότε δεν θα 'ταν τόσο τσιγκούνηδες με τη ζάχαρη..."
Είχε σχεδόν ξεχάσει τη Δούκισσα όλη αυτή την ώρα και ξαφνιάστηκε λίγο όταν άκουσε τη φωνή της κοντά στ' αυτί της. "Κάτι σκέφτεσαι, αγαπητή μου, κι αυτό σε κάνει να ξεχνάς να μιλήσεις. Δεν μπορώ να σου πω αμέσως τι ηθικό δίδαγμα βγαίνει απ' αυτό, αλλά σε λίγο θα το θυμηθώ".
"Μπορεί να μη βγαίνει τίποτα", τόλμησε να παρατηρήσει η Αλίκη.
"Τς, τς, παιδί μου", είπε η Δούκισσα. "Όλα έχουν ηθικό δίδαγμα, αρκεί μόνο να μπορείς να το βρεις".
-----
"[...] Το ίδιο πράγμα μπορεί να σημαίνει πολλά", είπε η Δούκισσα, χώνοντας το μικρό μυτερό πηγούνι της στον ώμο της Αλίκης, καθώς πρόσθετε: "Και το ηθικό δίδαγμα που βγαίνει απ' αυτό είναι: "Εσύ το νόημα μόνο να προσέξεις και θα προσέξουν μόνες τους οι λέξεις"".
-----
"[...] εγώ παρακολουθούσα μόνο τα κανονικά μαθήματα".
"Και ποια ήταν αυτά;" ζήτησε να μάθει η Αλίκη.
"Καταρχάς, μαθαίναμε φυσικά να Γρίφουμε και να Διατάζουμε", απάντησε η Ψευτοχελώνα, "και μετά, τις διάφορες πράξεις της Αριθμητικής - Πρόσδεση, Αφαίμαξη, Πολυασχημισμό και Διέγερση".
[...] "Και τι άλλα μαθήματα είχατε;"
"Χμ, μαθαίναμε Υστερία", απάντησε η Ψευτοχελώνα κρατώντας λογαριασμό με τα πτερύγιά της. "Υστερία, Αρχαία και Σύγχρονη, καθώς και Αιγαιογραφία· μετά μαθαίναμε Σχεδόν. Ο δάσκαλος του Σχεδόν ήταν ένα γέρικο χέλι που ερχόταν μία φορά τη βδομάδα: μας μάθαινε Σκέρτσο, Σχεδόν και Ελεεινογραφία".
[...] "Δεν είχα καιρό", είπε ο Γρύπας. "Εγώ πήγαινα τότε στον δάσκαλο των Κλασικών. Ήταν ένας γέρος κάβουρας, τέτοιος ήταν".
"Εγώ ποτέ δεν πήγα σ' αυτόν", είπε η Ψευτοχελώνα μ' έναν αναστεναγμό. "Λένε πως δίδασκε Λαπωνικά και Ελλειπτικά".
-----
"Αν δεν υπάρχει κάποιο νόημα", είπε ο Βασιλιάς, "αυτό μάς γλιτώνει από πολλές φασαρίες - καταλαβαίνετε, δεν θα χρειαστεί να προσπαθήσουμε να βρούμε κάποιο. [...]"
-----
Τελευταία είδε με τη φαντασία της μια εικόνα: είδε την ίδια τη μικρή της αδελφή, με το πέρασμα του χρόνου, να γίνεται κι αυτή γυναίκα, διατηρώντας όμως μέσα σ' όλα αυτά τα χρόνια που θα την ωρίμαζαν την απλή και αξιαγάπητη παιδική της καρδιά. Την είδε να μπορεί να συγκεντρώνει γύρω της άλλα παιδιά και να κάνει τα δικά τους μάτια να λάμπουν με λαχτάρα λέγοντάς τους παράξενα παραμύθια - ίσως ακόμα εκείνο το παλιό όνειρο της Χώρας των Θαυμάτων. Και να μπορεί πάντα να νιώθει τις μικρές τους λύπες και να χαίρεται με τις αθώες χαρές τους, καθώς και η ίδια θα θυμόταν τη δική της παιδική ζωή και τις ευτυχισμένες καλοκαιρινές μέρες.

Lewis Caroll, Η Αλίκη Στη Χώρα Των Θαυμάτων, μετάφραση Παυλίνας Παμπούδη, εκδόσεις Το Βήμα Βιβλιοθήκη

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Οι... "300" ηρωικοί αναγνώστες