Τρίτη 17 Αυγούστου 2021

Φαληρέας/Βάκης - ανθολογίες μουσικογραφιάδων

Συνεχίζοντας την καταβύθισή μου στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, με εστίαση κυρίως στην περίοδο από το 1978 και μετά, διάβασα πρόσφατα δύο βιβλία που ανθολογούν το έργο ανθρώπων της γραφής περί τα μουσικά.

Η Χαριστική Βολή (Ιστός, 2011) είναι ένα έργο αγάπης προς το πρόσωπο του Τάσου Φαληρέα, ενός ανθρώπου που καταπιάστηκε με τη μουσική από πολλά διαφορετικά πόστα: underground κήρυκας του ροκ, αρθρογράφος σε διάφορα έντυπα (Τζαζ, Ντέφι, Ήχος και αλλού), δισκοπώλης (στο θρυλικό Pop Eleven που έτρεχε μαζί με τον αδερφό του, Γρηγόρη), στέλεχος δισκογραφικών εταιρειών (Lyra, Columbia, CBS), εταιρειάρχης (Αφοί Φαληρέα, επίσης μαζί με τον Γρηγόρη), παράγοντας γενικότερων ζυμώσεων. Με την επιμέλεια του Μανόλη Σαββίδη συγκεντρώνονται εδώ πολλά από τα κείμενα που υπέγραψε το διάστημα 1965-1999, αλλά και κάποια λογοτεχνικής ροπής (ανέκδοτα τα περισσότερα), συν κάποιες μπασκετικές αναλύσεις του (υπήρξε άλλωστε και δεινός αθλητής). Ως εισαγωγή, υπάρχουν κάποια κείμενα φίλων του, από τα οποία προκύπτει ότι για εκείνους (και για άλλους προφανώς) ο Φαληρέας υπήρξε πρόσωπο μυθικό. Στο επίμετρο, τέλος, βρίσκουμε κάποιες από τις (σπάνιες) συνεντεύξεις που παραχώρησε σε δημοσιογράφους.

Πριν την ανάγνωση δεν γνώριζα παρά ελάχιστα για τον Φαληρέα. Είχα συναντήσει βεβαίως αρκετές φορές το όνομά του σε περιοδικά και βιβλία, ήξερα ότι ευθυνόταν για την ανακάλυψη των Φατμέ, κι αυτό πάνω κάτω ήταν όλο. Για την αξία του βιβλίου, όμως, είχα ενημερωθεί εγκαίρως: ο Φοίβος Δεληβοριάς, το 2011 που είχαμε πρωτογνωριστεί, μού είχε αναφέρει ότι η ματιά του Φαληρέα πάνω σε διάφορα πρόσωπα του μουσικού χώρου ήταν πολύ ενδιαφέρουσα κι ότι έπρεπε να το διαβάσω. Έστω και με 10 χρόνια καθυστέρηση, την ακολούθησα τη συμβουλή του, και δεν το μετάνιωσα καθόλου.

Ο Φαληρέας έγραφε με πάθος, κι αν είναι ένα χαρακτηριστικό που ψάχνω στα κάθε είδους διαβάσματά μου, είναι αυτό. Ίσως μοιάζει επικίνδυνο το πάθος, κι όντως μπορεί να αποβεί τέτοιο -αν και δεν είναι όλα τα πάθη ίδια. Τέλος πάντων, ο παθιασμένος τρόπος του Φαληρέα μού αρέσει, και μου θύμισε πόσο αδιάφορα και πεζά είναι τα περισσότερα σημερινά γραπτά στον μουσικό τύπο. Φταίει και η εποχή σαφώς: η όλη πολιτική ορθότητα που επικράτησε τελευταία έχει λειτουργήσει και αρνητικά, σε ό,τι αφορά κάποια τέτοια ζητήματα. Αλλά είναι κυρίως που ο Φαληρέας ήταν ένας άνθρωπος με μόρφωση και προσλαμβάνουσες, και είχε τη δυνατότητα να βάλει τις λέξεις σε τροχιές ρέουσες και ενδιαφέρουσες. Η πλειοψηφία των σημερινών δημοσιογραφούντων στον χώρο ας μην πούμε καλύτερα τι προσόντα έχουν συνήθως, κι ας ζουν μέσα σε πακτωλούς πληροφορίας...

Οπωσδήποτε, κάποιες εκτιμήσεις και θέσεις του Τάσου Φαληρέα, για ανθρώπους και φαινόμενα της τέχνης και της πολιτικής, μοιάζουν σήμερα αφελείς, ή και ακραίες ακόμη. Όμως, μακριά από εμάς η μαλακία περί δικαίωσης που φέρνει μόνο ο χρόνος. Όντας μέσα στα πράγματα, στο μάλε βράσε τους, ο Φαληρέας υπηρέτησε αποτελεσματικά -και απολαυστικά- το γράφειν περί μουσικής. Πέραν αυτού, η Χαριστική Βολή διαβάζεται και ως πολύτιμο ντοκουμέντο μιας ολόκληρης εποχής: η ατμόσφαιρα και τα πρόσωπά της ξεπηδούν ολοζώντανα μέσα από τις σελίδες της. Διαβάστε εδώ και μια σχετική κριτική από τον Αντώνη Ξαγά, έναν από τους λίγους πραγματικά ενδιαφέροντες μουσικογραφιάδες του σήμερα.

Το Ένα Παλιό Πικάπ Dual Με Το Ηχείο Για Καπάκι (Εύμαρος, 2019) είναι μια άλλου τύπου ανθολόγηση, από την άποψη ότι είναι ο ίδιος ο συγγραφέας που επέλεξε τα κείμενα, μέσα από ένα χρονικό υποσύνολο της δράσης του. Ο Αλέξης Βάκης έδρασε δημοσιογραφικά στην αμέσως επόμενη του θανάτου του Φαληρέα εποχή (τα κείμενα εδώ προέρχονται από το διάστημα 2003-2015), και μέσα από τα μόλις 36 άρθρα που επέλεξε να συμπεριλάβει στο βιβλίο του προκύπτει ως ένας αρκετά διαφορετικός εκείνου γραφιάς.

Είναι πολύ λιγότερο "χρονικογράφος" ο Βάκης, δηλαδή, και περισσότερο ψύχραιμος αποτιμητής παλαιότερων μορφών και έργων. (Ξανα)διαβάζουμε εδώ την ενδιαφέρουσα ματιά του στη γαλλική περιπέτεια του Γιάννη Σπανού, και στη νεανική δράση του Μάνου Χατζιδάκι στην ΕΠΟΝ, απολαμβάνουμε τις απόπειρές του να εξηγηθεί η αξία του πρώιμου έργου του Σταύρου Ξαρχάκου και τις αναδρομές του στην ιστορία του λαϊκού και του ελαφρού τραγουδιού. Υπάρχουν όμως και κάποια κείμενα που επιχειρηματολογούν για σύγχρονά τους θέματα, όπως το φαινόμενο της ραδιοφωνικής playlist, ο ρόλος και η αξία των τραγουδοποιών κ.ά., καθώς και μια συνέντευξη του Βάκη στον Στυλιανό Τζιρίτα. Τον πρόλογο υπογράφει ο Φοίβος Δεληβοριάς, ένας καλλιτέχνης που, ομολογουμένως, θα ήταν ένας έξοχος γραφιάς, αν δεν είχε διαλέξει την τραγουδοποιία.

Το απόλαυασα το βιβλίο του Αλέξη Βάκη, αν και νομίζω θα ήθελα να διέπεται από μια λιγότερο "αυστηρή" επιλογή. Έχω την εντύπωση ότι ο Βάκης έγραψε πολλά περισσότερα κείμενα όλα αυτά τα χρόνια, κι ότι θα μπορούσε να συμπεριλάβει κάποια ακόμα στο βιβλίο. Η ματιά του, άλλωστε, είναι πολύτιμη, δεδομένου ότι είναι ο ίδιος συνθέτης, ενορχηστρωτής και μουσικός. Φυσικά μπορεί να ακολουθήσει κάποιος επόμενος τόμος στο μέλλον. Νομίζω επίσης μεγάλο ενδιαφέρον θα είχε μια σταχυολογημένη αποτύπωση των συνεντεύξεων που έχει συλλέξει ως ραδιοφωνικός παραγωγός στις εκπομπές του όλα αυτά τα χρόνια.

Ας αναφερθώ, όμως, εδώ και σε μια πιο προσωπική μου "εμπλοκή" με το πόνημα του Αλέξη Βάκη, καθώς είναι το πρώτο βιβλίο -απ' όσο ξέρω- όπου αναφέρεται το όνομά μου. Συγκεκριμένα, στο άρθρο με τίτλο "Πράσινοι και Βένετοι | Οι -διακριτές- έννοιες του συνθέτη και του τραγουδοποιού στο σημερινό περιβάλλον", ο Βάκης αναφέρεται σε πράγματα που είχα γράψει σε διαδικτυακή μας κόντρα, κάτω από αναδημοσίευση του άρθρου του με τίτλο "Ο Θεός και οι Καίσαρες | Οι συνθέτες, οι τραγουδοποιοί και οι ενδιάμεσοι εμπλεκόμενοι" (υπάρχει επίσης στο βιβλίο) στο μπλογκ Μουσικά Προάστια. Τη φασαρία την είχα ξεκινήσει εγώ, σχολιάζοντας -απρεπώς, θα έλεγε κανείς-, για να ακολουθήσει μια τεταμένη στιχομυθία, η οποία έπειτα συνεχίστηκε από τον Αλέξη στο προαναφερθέν άρθρο του (δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό Μετρονόμος), κι από εμένα σε άρθρο μου που στο e-orfeas.gr (δεν υπάρχει πια online, δυστυχώς). Η όλη παρεξήγηση έληξε επισήμως κάποια χρόνια μετά, όταν ο Βάκης, ως ανώτερος άνθρωπος, με κάλεσε στην εκπομπή του Στο Κόκκινο, για να μιλήσουμε και να παρουσιάσουμε το πρώτο μου άλμπουμ. Λυπάμαι μόνο που δεν κατάφερα να έχω στο αρχείο μου την ηχογράφηση εκείνης της εκπομπής.

Κάποιοι κατά καιρούς αμφιβάλλουν για το αν έχει νόημα η ύπαρξη εκδόσεων σαν τις προαναφερθείσες, που συγκεντρώνουν κείμενα που γράφτηκαν για τις ανάγκες του περιοδικού τύπου (εδώ και εδώ δύο αντιφατικά παραδείγματα με την ίδια προέλευση). Προσωπικά, βρίσκω τέτοιους προβληματισμούς ανεδαφικούς: η ανάγκη ύπαρξης πηγάζει πρώτα από τον πομπό, οι υπόλοιποι ας αρκεστούμε στην επί της ουσίας κριτική. Νομίζω, μάλιστα, ότι έχουμε πολύ λίγα τέτοια βιβλία, ότι χρειαζόμαστε κι άλλες τέτοιες ανθολογίες. Θα έτρεχα, δηλαδή, αμέσως να αγοράσω ένα βιβλίο με τα καλύτερα κείμενα του Αργύρη Ζήλου ή του Μάρκου Φράγκου, για να αναφέρω μόνο δύο εξαιρετικές περιπτώσεις. Ελπίζω κάποιος "αρμόδιος" να διαβάζει τώρα και να το σκέφτεται ήδη.

* Φωτογραφίες από εδώ και εδώ. Το κολάζ φτιάχτηκε με το https://www.befunky.com/.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Οι... "300" ηρωικοί αναγνώστες