Τετάρτη 8 Σεπτεμβρίου 2021

Ένα αντίο στον Μίκη Θεοδωράκη (1925-2021)

Τα τραγούδια του υπήρχαν γύρω μου από πάντα. Μου τα τραγουδούσε ο πατέρας μου στο Αμβούργο, ηχούσαν σε κάποιο πολιτιστικό κέντρο όπου συγκεντρώνονταν οι Έλληνες της πόλης, τα τραγουδούσαμε έπειτα, στην Ελλάδα, στο σχολείο, στις επετείους του Πολυτεχνείου, έπαιζαν από δίσκους και από το ραδιόφωνο. Η αρχέγονη ανατριχίλα όποτε ηχεί το "Ένα Το Χελιδόνι" δεν υποχωρεί, όσα χρόνια κι αν περάσουν από την πρώτη φορά.

Σταδιακά ανακάλυψα ότι οι μελωδίες του αφορούσαν τους Beatles και τους Κατσιμιχαίους, ότι το όνομά του έμπαινε σε τραγούδια του Σαββόπουλου και του Χάρρυ Κλυνν, ότι το έργο του τρύπωνε σε όσα σκάρωναν ο Δεληβοριάς και ο The Boy. Τη νύχτα που τελείωνε ο κόσμος, δυο φίλοι με παρηγόρησαν με το οργανικό "Χαρταετοί" -είχα τις αντοχές να ρωτήσω.

Πέρα από τα τραγούδια, ο Θεοδωράκης είναι για μένα εκείνος ο σταρ, η επιβλητική φιγούρα που στέκει επί σκηνής και ξεσηκώνει την ορχήστρα και το πλήθος, σε κάτι ασπρόμαυρα βίντεα από τις συναυλίες που έδωσε μετά την πτώση της Χούντας. Σε κάποια από αυτές, στο στάδιο Καραϊσκάκη, ήταν, λέει, εκεί -άγνωστοι ακόμα μεταξύ τους- και η μάνα μου και ο πατέρας μου.

Εγώ δεν είχα την τύχη να τον δω ζωντανά. Κάπου στις αρχές της δεκαετίας του '90, τότε που μοιράστηκε με τον έτερο "πυλώνα" μια συναυλιακή πρωτοβουλία ενάντια στα ναρκωτικά, ανηφόρισα μαζί με τους δικούς μου για το Σαϊνοπούλειο Αμφιθέατρο ελπίζοντας ότι θα τους δω μαζί στη σκηνή. Τελικά, ήταν μόνο ο Χατζιδάκις παρών, με την Ορχήστρα Των Χρωμάτων. Χρόνια αργότερα, φτάνοντας καθυστερημένος στη συνέντευξη τύπου για τη Σούμα του Σαββόπουλου, κάπου στη Στοά Του Βιβλίου, τον είδα να περνάει από δίπλα μου υποβασταζόμενος, και σοκαρίστηκα από το μέγεθος του κορμιού του.

Συνεκτικές προσωπικότητες δεν υπάρχουν. Κι αν θες, κι αν ψάξεις αρκετά, θα βρεις πολλά που να μη σου αρέσουν στον Μίκη -όπως θα βρεις και στον Γκάντι ή στον Χριστό. Διάβασα και άκουσα πολλές ιστορίες για κείνον· πολλές κολακευτικές, κάμποσες όχι και τόσο. Όλες έχουν το ενδιαφέρον τους, όλες χρειάζονται για να φτιάξεις μια όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα για τον άνθρωπο. Αλλά και για την εικόνα του συνθέτη, χρειάζεται να λάβεις υπόψη σου όλους του δίσκους, όλα τα έργα. Όχι μόνο εκείνα που όλοι βάζουν να παίξουν αυτές τις μέρες, αλλά και τα άλλα, αυτά που ελάχιστοι ακούν εδώ και δεκαετίες, και που πιθανότατα κανείς στο μέλλον δεν θα μνημονεύει.

Δεν τους έχω ακούσει όλους τους δίσκους, δεν έχω διαβάσει όλα τα βιβλία και τα άρθρα, δεν έχω δει όλες τις τηλεοπτικές συνεντεύξεις. Το μεγαλείο, όμως, δεν το αμφισβητώ -πώς θα μπορούσα, άλλωστε; Είναι πολλές δεκάδες τα τραγούδια του Θεοδωράκη που παίζουν μέσα στο κεφάλι μου χωρίς τη θέλησή μου, που μου μαθαίνουν τη ζωή, που μου εξηγούν την αγάπη και τον θάνατο.

Αλλά δεν θα τα μάθουν όλοι αυτά από τον Θεοδωράκη. Θα ήταν ανώμαλο ο μέσος σημερινός έφηβος να ενδιαφερόταν το ίδιο με εμένα για αυτά τα τραγούδια. Η κάθε εποχή δημιουργεί τους εκφραστές της, και κάθε επόμενη έρχεται για να τους αντικαταστήσει με τους δικούς της. Δεν είναι καλό ή κακό αυτό· είναι πραγματικό. Κάθε ύπαρξη είναι καταδικασμένη, προορισμένη για τον αφανισμό της.

Το τέλος της ύπαρξης του ανθρώπου Μίκη Θεοδωράκη δεν με βρήκε απροετοίμαστο, ούτε με ταρακούνησε. Δεν τον έκλαψα· όχι τώρα. Όπως και πολλούς από τους ήρωές μου, τον πένθησα σταδιακά. Έζησα τον θάνατό του μέσα στα χρόνια· τον αποχαιρέτησα σιωπηλά, προσωπικά.

Αλλά η ύπαρξη έχει αμέτρητα επίπεδα. Κι ο Μίκης, εκτός απ' το δικό του σώμα, κατοίκησε -και θα κατοικήσει- τα σώματα εκατομμυρίων άλλων. Μακάρι να το κατάλαβε, να το ένιωσε αυτό, σε κάποια στιγμή της ζωής του.

Μακάρι κάποτε να χόρτασε από το πόσοι πολλοί του χρωστάμε· κι από το πόσα πολλά.

* Φωτογραφία από εδώ.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Οι... "300" ηρωικοί αναγνώστες