Καλοκαίρι και Stephen King: ένας συνδυασμός στον οποίο δεν θα μπορούσα να αντισταθώ, ακόμα κι αν το ήθελα. Παρέα μου φέτος είχα το δεύτερο βιβλίο της τριλογίας με ήρωα τον ντετέκτιβ Μπιλ Χότζες -δες εδώ για το πρώτο μέρος.
Στο Ό,τι Βρεις, Δικό Σου βρίσκουμε τον King να ασχολείται και πάλι με ένα από τα αγαπημένα του θέματα: τη σχέση του συγγραφέα/καλλιτέχνη με το κοινό του. Φανατικός/σμένος αναγνώστης που τα 'χει πάρει κρανίο μπουκάρει στο σπίτι του πάλαι ποτέ αγαπημένου του συγγραφέα, για να τον απαλλάξει όχι μόνο από τα μετρητά του, αλλά και από τα σημειωματάρια στα οποία συσσωρεύει τις συγγραφικές ιδέες του -έχοντας αποσυρθεί οικειοθελώς από τη δημοσιοποίησή τους. Η πολύτιμη λεία καταλήγει σε ένα μπαούλο, και ο εγκληματίας στη φυλακή. Νεαρός λάτρης της λογοτεχνίας ανακαλύπτει χρόνια μετά τα σημειωματάρια, και συγκλονίζεται από τα περιεχόμενά τους. Λίγο μετά αποφυλακίζεται ο θερμοκέφαλος, και αναζητά τον θαμμένο θησαυρό του. Ο Χότζες καλείται κάποια στιγμή να παρέμβει, για να ισιώσει το χάος που ενσκήπτει.
Ο τρόπος που ο King διηγείται την ιστορία του έχει πολλές ενδιαφέρουσες πλευρές: τα συνεχή μπρος-πίσω στον χρόνο (1978/2010s), οι παράλληλες ζωές και η αντιπαραβολή των ίδιων-αλλά-διαφορετικών χαρακτήρων του Μόρις και του Πιτ. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον και ενδεικτικό των ικανοτήτων του συγγραφέα είναι και το στεγνό και κουλ στιλ που υιοθετεί όποτε μπαίνει στα χωράφια του αστυνομικού μυθιστορήματος -βλέπε Το Παιδί Από Το Κολοράντο, Αργότερα, και Μπίλι Σάμερς.
Από την άλλη, είναι σαφές ότι το Ό,τι Βρεις, Δικό Σου υστερεί σε σχέση με το Ο Κύριος Μερσέντες: έχει μεν τις στιγμές του, διαβάζεται νεράκι, αλλά στο τέλος αφήνει πολύ λιγότερα αποτυπώματα στη μνήμη. Μοιάζει να κρατάει τον ρόλο του ενδιάμεσου βήματος, ανάμεσα στην αρχή και στο φινάλε, χωρίς να φιλοδοξεί για πολλά περισσότερα. Οπωσδήποτε, η ελληνική έκδοση (η τελευταία από την Bell, πριν τα δικαιώματα των έργων του King περάσουν στον Κλειδάριθμο) έχει και κάποια θεματάκια λόγω μετάφρασης και επιμέλειας.
-----
[...] κανένας άνθρωπος με τέτοιο ταλέντο δεν έχει δικαίωμα να το κρύβει από τον κόσμο.
-----
Αυτό που τον τριβέλιζε δεν ήταν το φονικό, αλλά το χαμένο ταλέντο. Είχε χρειαστεί μια ζωή για να διαμορφωθεί και να τελειοποιηθεί, αλλά δεν είχε χρειαστεί ούτε ένα δευτερόλεπτο για να εξαφανιστεί. Εκείνο το κεφάλι είχε γεννήσει όλες εκείνες τις ιστορίες, όλες εκείνες τις εικόνες, κι όμως αυτό που είχε βγει από μέσα έμοιαζε σαν κουάκερ. Ποιο το όφελος;
-----
[...] σπίτι σου λέγεται το μέρος όπου, όταν πας, είναι υποχρεωμένοι να σ' αφήσουν να μπεις -σύμφωνα με το κατά Ρόμπερτ Φροστ ευαγγέλιο- και αυτό ίσχυε κατεξοχήν όταν δεν υπήρχε κανείς για να γκρινιάξει για την επιστροφή του ασώτου.
-----
Ο Πιτ δεν κρυφάκουγε ηθελημένα τους σκυλογατοκαβγάδες, αλλά το σπίτι ήταν μικρό και ουσιαστικά ήταν αδύνατον να μην κρυφακούσει... εκτός κι αν έφευγε, δηλαδή καταφεύγοντας σε στρατηγική υποχώρηση, κάτι που έκανε όλο και συχνότερα εκείνον το χειμώνα. Κάποιες φορές, όμως, αισθανόταν ότι, ως ο μεγαλύτερος από τα δύο παιδιά, είχε την ευθύνη να στήσει αυτί. Στο μάθημα της ιστορίας, ο κύριος Τζάκομπι έλεγε ότι η γνώση αποτελούσε δύναμη, γι' αυτό και ο Πιτ υπέθετε ότι αυτός ήταν ο λόγος που ένιωθε υποχρεωμένος να παρακολουθεί τον εντεινόμενο πόλεμο λέξεων ανάμεσα στους γονείς του. Διότι κάθε καβγάς επιδείνωνε την κατάσταση του ήδη καταπονημένου γάμου τους, που κάποια μέρα δε θα άντεχε άλλο. Ήταν λοιπόν καλύτερα να είναι προετοιμασμένος.
-----
Αισθανόταν ότι, αν κάποιος δεν είχε ελπίδες και φιλοδοξίες στην εφηβεία, αργότερα θα είχε ουσιαστικά χαμένο το παιχνίδι.
-----
"[...] όταν προσεγγίζεις τέτοια θέματα [...] να μην αφήνεις τον καλό σου χαρακτήρα να θολώνει την κριτική ματιά σου. Η κριτική ματιά πρέπει να είναι πάντοτε ψυχρή και καθαρή".
-----
[...] έλεγε ότι όλα τα καλά πράγματα πρέπει να τελειώσουν κάποτε, πράγμα που συνεπαγόταν ότι ίσχυε και το αντίστροφο: και τα κακά πράγματα πρέπει να τελειώσουν.
-----
Μερικά από τα παιδιά γέλασαν. Ο Μόρις μπορούσε να τα κάνει να γελάνε, και μολονότι δεν μπορούσε να τα κάνει να τον συμπαθήσουν, δεν τον πείραζε καθόλου. Ήταν χαμένα κορμιά που θα κατέληγαν να κάνουν αδιέξοδους γάμους και να βρουν δουλειές χωρίς μέλλον. Θα έκαναν παιδιά που θα κατέληγαν εξίσου χαμένα κορμιά και θα χόρευαν στα γόνατά τους εγγόνια που θα είχαν την ίδια εξέλιξη πριν φτάσουν και οι ίδιοι στο τέρμα του αδιέξοδου δρόμου τους σε νοσοκομεία και γηροκομεία της συμφοράς, για να χαθούν τελικά στο σκοτάδι πιστεύοντας ότι είχαν ζήσει το Αμερικανικό Όνειρο και ότι ο Ιησούς θα τους καλωσόριζε στις πύλες του Παραδείσου μαζί με την επιτροπή υποδοχής που θα τους έδειχνε τα κατατόπια. Ο Μόρις προοριζόταν για καλύτερα πράγματα. Απλώς δεν ήξερε τι ήταν εκείνα τα καλύτερα πράγματα.
-----
Για όσους διαβάζουν βιβλία, μια από τις συναρπαστικές ανακαλύψεις στη ζωή είναι το γεγονός αυτό καθαυτό ότι διαβάζουν -όχι ότι απλώς μπορούν να το κάνουν [...], αλλά ότι γι' αυτούς το διάβασμα είναι έρωτας. Απελπισμένος έρωτας. Που τους συνεπαίρνει. Το πρώτο βιβλίο που οδηγεί σ' αυτή την ανακάλυψη δεν ξεχνιέται ποτέ και κάθε σελίδα του φαίνεται να προσφέρει μια καινούργια αποκάλυψη, μια αποκάλυψη που τους καίει και τους χαρίζει αγαλλίαση: Ναι! Έτσι έχουν τα πράγματα! Ναι! Κι αυτό το κατάλαβα! Και, φυσικά, Αυτό ακριβώς πιστεύω! Αυτό ακριβώς ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΙ!
-----
"Ένας καλός μυθιστοριογράφος δεν ηγείται, ακολουθεί τους ήρωές του. Ένας καλός μυθιστοριογράφος δε δημιουργεί γεγονότα, τα παρατηρεί καθώς συμβαίνουν και μετά καταγράφει αυτό που βλέπει. Ένας καλός μυθιστοριογράφος είναι ένας γραμματέας, όχι ο Θεός".
-----
"[...] οι περισσότεροι από μας γίνονται συνηθισμένοι άνθρωποι. Εγώ πάντως έγινα".
"Πολιτικοί". Ο Άντι ρουθούνισε, σαν να είχε πιάσει μια δυσάρεστη μυρωδιά. Ήταν ένας κοκαλιάρης τύπος με στρατιωτικό κούρεμα, λίγα μόλις χρόνια μεγαλύτερος από τον Μόρις. "Αυτοί αλλάζουν από σκοπιμότητα, όχι από ιδεαλισμό. Οι συνηθισμένοι άνθρωποι δεν κάνουν ούτε αυτό. Δεν μπορούν. Αν αρνηθούν να συμπεριφερθούν όπως πρέπει, τους τιμωρούν. Έπειτα, μετά την τιμωρία, λένε εντάξει, μάλιστα, κύριε, και συμμορφώνονται με το πρόγραμμα σαν καλά ρομποτάκια. Κοίτα τι έγινε με όσους διαδήλωναν ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Οι περισσότεροι ζουν τώρα μια μεσοαστική ζωή. Έχουν χοντρύνει, είναι ευτυχισμένοι και ψηφίζουν τους Ρεπουμπλικάνους. Όσοι αρνήθηκαν να υποκύψουν βρίσκονται στη φυλακή. Ή έχουν γίνει φυγάδες, όπως η Κάθριν Ανν Πάουερ".
"Πώς μπορείς να λες ότι ο Τζίμι Γκολντ είναι συνηθισμένος;" αναφώνησε ο Μόρις.
Ο Άντι τον είχε κοιτάξει συγκαταβατικά. "Ω, κάνε μου τη χάρη. Ολόκληρη η ιστορία του είναι ένα επικό ταξίδι απομάκρυνσης από τον εξαιρετισμό. Σκοπός της αμερικανικής κουλτούρας είναι να δημιουργήσει μια νόρμα, Μόρις. Αυτό σημαίνει ότι οι εξαιρετικοί άνθρωποι πρέπει να ισοπεδωθούν, πράγμα που γίνεται στην περίπτωση του Τζίμι. Καταλήγει να ασχολείται με τη διαφήμιση, για όνομα του Θεού, υπάρχει αποτελεσματικότερο μέσο επιβολής της νόρμας σ' αυτή τη γαμημένη χώρα; Αυτό είναι το κεντρικό θέμα που θίγει ο Ρόθστιν". Ο Άντι κούνησε το κεφάλι του. "Αν αυτό που ζητάς είναι η αισιοδοξία, αγόρασε ένα Άρλεκιν".
-----
Ο Μόρις διαβεβαίωσε τον εαυτό του ότι μαλακίες ήταν, δεν μετρούσαν και ξαναγύρισε στο κελί του. Δεν ήταν κάνα ρετιρέ, μόνο ένας χώρος δύο επί δυόμισι, αλλά τουλάχιστον υπήρχαν βιβλία. Τα βιβλία ήταν απόδραση. Ήταν ελευθερία.
-----
Σκέφτεται ότι ο νεαρός Σάουμπερς και ο παλιός του φίλος, ο Μόρις Μπέλαμι, παρ' όλη τη διαφορά ηλικίας, μοιάζουν πολύ στο θέμα των σημειωματαρίων του Ρόθστιν. Λιμπίζονται αυτό που κρύβουν μέσα στις σελίδες τους. Αυτός ήταν ο λόγος που ο νεαρός ήθελε να του πουλήσει μόνο έξι σημειωματάρια, το πιθανότερο τα έξι που εκείνος θεωρούσε λιγότερο ενδιαφέροντα. Από την άλλη, ο Ντρου ενδιαφέρεται ελάχιστα για τον Τζον Ρόθστιν. Διάβασε το Δρομέα, αλλά ο μόνος λόγος ήταν ότι ο Μόρις ήταν τρελός και παλαβός για το θέμα του μυθιστορήματος. Δεν έκανε ποτέ τον κόπο να διαβάσει τα άλλα δύο, ούτε το βιβλίο με τις μικρές ιστορίες.
Αυτή είναι η αχίλλειος πτέρνα σου, παιδί μου, σκέφτεται. Ο πόθος του συλλέκτη. Ενώ, από την άλλη μεριά, εγώ ενδιαφέρομαι μόνο για τα λεφτά, και τα λεφτά απλοποιούν τα πάντα.
-----
Η εξομολόγηση μπορεί να κάνει καλό στην ψυχή, μπορεί και όχι, αλλά αναμφίβολα κατευνάζει τα νεύρα.
-----
Ο άνθρωπος είναι το σύνολο των εμπειριών του.
-----
"[...] τα λεφτά που εμφανίζονται από το πουθενά σχεδόν πάντα σημαίνουν μπελάδες".
-----
Σε μια από τις ελάχιστες συνεντεύξεις του, ο μονίμως οργίλος Τζον Ρόθστιν είχε εκφράσει την αηδία που του προκαλούσε η ερώτηση ως προς την πηγή των ιδεών του. Οι ιδέες για μυθιστορήματα έρχονταν από το πουθενά, όπως ισχυριζόταν. Έφταναν χωρίς να έχουν μολυνθεί από την επίδραση του πνεύματος του συγγραφέα. Η ιδέα που κατεβάζει εκείνη τη στιγμή ο Πιτ φαίνεται επίσης να έρχεται από το πουθενά. Είναι συνάμα τρομακτική και τρομακτικά ελκυστική.
-----
Ο Πιτ συνειδητοποιεί ότι αυτά τα δάκρυα σηματοδοτούν την ουσιώδη δύναμη της φαντασίωσης -ναι, ακόμη και τώρα, ιδίως τώρα, επειδή από μία φαντασίωση κρέμεται η ζωή τους. Γι' αυτό χιλιάδες άνθρωποι έβαλαν τα κλάματα όταν έμαθαν ότι ο Τσαρλς Ντίκενς είχε πεθάνει από εγκεφαλικό. Γι' αυτό, χρόνια ολόκληρα, ένας άγνωστος άφηνε ένα τριαντάφυλλο στον τάφο του Έντγκαρ Άλλαν Πόε κάθε 19 Ιανουαρίου, επέτειο της γέννησης του Πόε. Γι' αυτό επίσης ο Πιτ θα μισούσε εκείνο τον άνθρωπο ακόμα κι αν δε σημάδευε με το όπλο το εκτεθειμένο στέρνο της αδερφής του. Ο Κοκκινοχείλης πήρε τη ζωή ενός μεγάλου συγγραφέα, και για ποιο λόγο; Επειδή ο Ρόθστιν τόλμησε ν' ακολουθήσει έναν ήρωα που χάραξε μια πορεία που δεν άρεσε στον Κοκκινοχείλη; Ναι, αυτός ήταν ο λόγος. Το έκανε επειδή βαθιά μέσα του πίστευε ότι το δημιούργημα ήταν κατά κάποιον τρόπο πιο σημαντικό από το δημιουργό.
-----
"Ο σωματικός μόχθος μπορεί να είναι καλός για το σώμα, αλλά δε νομίζω ότι εξευγενίζει την ψυχή".
-----
"Ετοιμαζόμουν να πω ότι το έργο του άλλαξε τη ζωή μου, αλλά αυτό δεν είναι σωστό. Δεν πιστεύω ότι ένας έφηβος έχει αρκετή ζωή πίσω του ώστε να μπορεί να πει κάτι τέτοιο. Μόλις πριν ένα μήνα έκλεισα τα δεκαοχτώ. Φαντάζομαι ότι αυτό που εννοώ είναι ότι το έργο του άλλαξε τον τρόπο που βλέπω τα πράγματα".
-----
Βαθιά κάτω από το τμήμα της λογικής υπάρχει ένας υπόγειος ωκεανός -που ο Χότζες πιστεύει ότι υπάρχει σε κάθε κεφάλι- όπου κολυμπούν αλλόκοτα πλάσματα.
Stephen King, Ό,τι Βρεις, Δικό Σου, μετάφραση Σταύρου Νικολάου, εκδόσεις Bell, 2016 (πρώτη έκδοση 2015)
* Φωτογραφία από εδώ
